Uit onderzoeken van SERV en Unizo/Graydon blijkt dat het aantal freelancers in Vlaanderen jaar na jaar toeneemt. Tussen 2015 en 2023 is het aantal freelancers zelfs met maar liefst 74% gestegen, waardoor er nu een totaal van 208.072 freelancers actief zijn, een stijging van 5,3% ten opzichte van 2022. Vlaanderen blijft een gestage stijging zien, met een stijging van 33,5% over vijf jaar. De grootste sprong vond plaats in 2021, met bijna 30.000 extra freelancers die zich aansloten bij deze groeiende sector. De meeste freelancers zijn werkzaam in de sectoren management- en bedrijfsadvies (27%) en communicatie, reclame, vormgeving en fotografie (22%), gevolgd door IT-dienstverlening (16%). Het profiel van een freelancer kan sterk variëren, van IT-experts en copywriters tot maaltijdkoeriers. Freelance-arbeid heeft zowel voordelen als nadelen, waarbij goed opdrachtgeverschap cruciaal is voor een succesvolle samenwerking.
Caroline Copers, voorzitter van de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV), benadrukt het belang van aandacht voor de specifieke uitdagingen waarmee deze diverse groep werkenden wordt geconfronteerd: "De COVID-19-crisis en de krapte op de arbeidsmarkt zorgen ervoor dat bedrijven regelmatig freelancers inhuren. Het aantal freelancers blijft gestaag groeien in Vlaanderen. Daarom mogen we niet blind zijn voor belangrijke zorgen die verband houden met deze nieuwe en zeer diverse groep werknemers. Denk bijvoorbeeld aan de constante zoektocht naar nieuwe opdrachten en de daarmee gepaard gaande inkomensonzekerheid, discussies over intellectuele eigendomsrechten en beperkte sociale bescherming bij ziekte. Bovendien loert het risico van schijnzelfstandigheid altijd om de hoek. Er zijn dus genoeg redenen om deze specifieke groep in beeld te brengen in het SERV-rapport."
Het flexibel inzetten van freelancers
De afgelopen jaren is het aantal freelance ondernemers voortdurend gestegen. Volgens schattingen van UNIZO waren er in 2021 maar liefst 206.018 freelancers actief in Vlaanderen, vergeleken met 157.697 in 2018 (zie figuur 1). In 2023 is dit aantal al opgelopen tot 208.072 freelancers.
Freelancers zijn te vinden in elke sector en bieden voornamelijk zakelijke intellectuele diensten aan, zoals management- en bedrijfsadvies, communicatie en IT-dienstverlening (zie figuur 2). De toename van het aantal freelancers is merkbaar geweest in alle sectoren gedurende de afgelopen zes jaar.
Door gebruik te maken van freelancers kunnen bedrijven flexibel inspelen op veranderingen binnen hun personeelsbestand. Tijdens de coronapandemie en andere crisissituaties hebben freelancers dienst gedaan als een soort buffer, maar ook als motor voor werkgelegenheid tijdens een prille heropleving. Bovendien bieden freelancers een welkome oplossing voor openstaande vacatures als gevolg van de aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt.
Een diversiteit aan freelancers
In tegenstelling tot wat soms wordt gedacht, is er geen eenduidig profiel van een freelancer. Er bestaat geen juridisch statuut, geen specifieke definitie en dus ook geen officiële statistieken voor deze groep werkenden. Dit maakt het soms moeilijk om een publiek debat te voeren over de voordelen en nadelen van freelance werk en om specifiek arbeidsmarktbeleid voor freelancers te ontwikkelen.
Over het algemeen kunnen we stellen dat er twee uiteenlopende typen freelancers zijn, met daartussenin een scala aan varianten. Aan de ene kant van het spectrum vinden we vaak hoogopgeleide professionals met veel expertise die worden ingehuurd door bedrijven voor specifieke opdrachten. Zij voeren hun werkzaamheden uit op basis van hun talenten. Aan de andere kant hebben we gig-werkers, zoals maaltijdkoeriers, die kortlopende opdrachten (gigs) uitvoeren en onderling zeer inwisselbaar zijn. Vooral bij gig-freelancers spelen digitale platformen een belangrijke rol bij het bij elkaar brengen van vraag en aanbod van arbeid. Er is veel discussie over deze groep freelancers: vallen zij wel onder de noemer 'freelancer' en hebben zij dezelfde vrijheid om te bepalen waar, wanneer en onder welke voorwaarden zij werken?
Het belang van goed opdrachtgeverschap
Met een groeiende groep freelancers en een krappe arbeidsmarkt is er de laatste tijd steeds meer aandacht voor goed opdrachtgeverschap. Dit concept, dat kan worden gezien als een vertaling van 'goed werkgeverschap', gaat over de kwaliteit van de relatie tussen freelancer en opdrachtgever. Hoewel er nog geen uniforme gedragscode bestaat, is het idee van goed opdrachtgeverschap in ontwikkeling en zijn er met name in Nederland al onderzoeken en publicaties over te vinden. Goed opdrachtgeverschap moet beide partijen ten goede komen: de freelancer moet tevredenheid en betrokkenheid ervaren, terwijl de opdrachtgever hoogwaardige prestaties waardeert.
Goed opdrachtgeverschap omvat verschillende aspecten:
- Voor de freelancer: een duidelijke omschrijving van de opdracht die naadloos aansluit bij zijn of haar eigen ervaring, voldoende autonomie en flexibiliteit biedt, en een ondersteunende opdrachtgever heeft die afspraken nakomt.
- Voor de opdrachtgever: een betrokken freelancer die kwalitatief werk levert in vergelijking met andere medewerkers, specialistische kennis deelt met het bedrijf en zich verbonden voelt met de organisatie.
Al met al blijft het aantal freelancers in Vlaanderen gestaag groeien. Deze flexibele vorm van ondernemerschap sluit aan bij de behoefte aan individuele autonomie en een andere invulling van werk in deze tijdsgeest. Het is belangrijk om oog te hebben voor de specifieke uitdagingen en behoeften van freelancers, en om te streven naar een goede relatie tussen opdrachtgever en freelancer.
Zelf een freelance expert inhuren, maar ziet u door het bos de bomen niet meer?
Crosscast zet je in contact met meer dan 1.000 vooraf gescreende marketing- en communicatiefreelancers. Contacteer ons vrijblijvend voor een gesprek.